He Tono Marohitanga mō te huringa haumi o Te Ara Whaihua 2026 - Te Tahua Raukaha o He Ara Whakahihiko

E tono ana mātou i ngā marohitanga ki te kaupapa tuku pūtea o Te Tahua Raukaha o He Ara Whakahihiko a Te Ara Whaihua. E tono ana mātou i ngā marohitanga ki te kaupapa tuku pūtea o Te Tahua Raukaha o He Ara Whakahihiko a Te Ara Whaihua.

Mō tēnei arawātea

Ka haumi ake a Te Ara Whaihua  ki ngā hōtaka mahi ka aro matua ki te huarahi ki te arumonitanga, me te tipuranga ōhanga hoki/rānei nā te pūtaiao kairangi. Me kaupapa whakamāori pūtaiao ngā marohitanga, ka hanga i tētahi wāhanga o taua huarahi, me te whakarite i tētahi putanga arumoni me te ōhanga anamata hoki/rānei.

E matapae ana tēnei kaupapa ko te putanga matua he wāhanga nui o te huarahi pāpānga ko ngā tauira hoki kei roto i te Mahere Haumi o He Ara Whakahihiko.

Me whakaatu ngā marohitanga ki Te Ara Whaihua i:

  • Te āhua o te pikinga o te mātau me te raukaha ki te kawe i te pāpānga mauroa me ngā putanga e hāngai ana ki te rangahau SI&T.
  • Te āhua o te tuitui i ngā hononga me ngā whatunga pai ake i waenga i te Māori me te pūnaha SI&T, tae atu ki te rāngai tūmatanui.
  • Te āhua o te whanaketanga o te mātau ā-whakamāori hou, me te tītiketanga o te SI&T i roto i te whakahaere kaitono.

Mā tēnei Tono Marohitanga e whakarato i ngā mōhiohio me pēhea te tuku tono ki te Tahua, ka pēhea te aromatawai i tō tono, ka ahatia tō tono ina whiwhi koe, ā, me pēhea hoki te whakapā mai ki a mātou kia āwhinahia koe me te tukanga tono.

Te pūtea e wātea ana

Ko te āhua o te nui o te pūtea e wātea ana mō He Ara Whaihua ka eke ki te $2.1 miriona (hāunga te GST). Ko te uara o ia kirimana he $100,000 (hāunga GST) mō te 12 marama.

Me hāngai pū ngā utu o te kaupapa ki te hōtaka mahi o taua kaupapa. Ka taea te whakamahi i ngā pūtea hei utu i ngā utu whanaketanga mahi hōtaka, te kawenga me ngā utu whakahaere (tae atu ki ngā hāereere). Kāore e utua ngā whakapaunga pūrawa. Ehara i te mea me pūtea-taupuhi.

Ko wai e āhei ana ki te tono

Me tutuki i ngā marohitanga ngā paearu māraurau katoa e koke whakamua ai, ā, ka whakakāhoretia ngā marohitanga kāore e eke ki ngā paearu.

E māraurau ai koe ki ngā pūtea, ko tā ngā marohitanga:

  1. Me hinonga ā-ture takitahi o Aotearoa, otirā me tū hei whakahaere anga-Māori, hei whakahaere Rangahau rānei, otirā kua whakaatu i te tohungatanga ki te waihanga pāpānga i te pūtaiao, auaha me te hangarau, kei te whakakake ake rānei i te tohungatanga pūtaiao, auaha me te hangarau ki te whakauta i te painga tūmatanui.

    Ko te whakamārama o te whakahaere anga-Māori he whakahaere whai tangata kotahi, tāngata Māori rānei (pēnei i te kaipupuri, he kiripānga, he kaimahi, he kairangahau, he mema rānei o te hapori) ka noho hei kaihoahoa matua, kaikawe matua rānei o te hōtaka rangahau.

    Ko te Whakahaere Rangahau Māori e tautuhia ana hei whakahaere e tautuhi ana hei Māori, ā, e whai ana i te mātau rāroto* ki te kawe i ngā mahi pūtaiao, auaha me te hangarau.

    * Ko te mātau rāroto e kōrero ana mō ngā tohu rangahau pūtaiao, ngā wheako pakari taurite rānei i te rāngai pūtaiao.
  2. Me kaua tētahi tari Kāwanatanga e tuku tono (e ai ki ngā tautuhinga o te Wāhanga 2 o te Public Service Act 2020).
  3. Mō ngā mahi e hāngai ana ki te whakamāoritanga o ngā pūtaiao o te wā, pūtaiao hou rānei hei whakatau i tētahi raruraru e mōhiotia ana, ki te tautohu rānei i tētahi huarahi ki te mākete. Me uru ki ngā kaupapa tētahi wāhanga pūtaiao; kāore ngā kaupapa ka aro anake ki te whanaketanga hautaonga e māraurau ana.
  4. Mō ngā ngohe e hāngai pū ana ki te kaupapa tuku pūtea me ngā herenga o te kaupapa, pērā i ērā e takoto ana ki te Mahere Haumi o Te Tahua Raukaha o He Ara Whakahihiko.
  5. Kaua mō ngā mahi kua whiwhi kē i te pūtea kāwanatanga.
  6. Kāore he ākonga kura wānanga ukiuki, he ākonga kura tuarua rānei i roto.

    He whaitake-kore ngā marohitanga ki Te Tahua Raukaha o He Ara Whakahihiko mēnā he hōtaka mahi e māraurau ana ki ngā pūtea a Te Tāhuhu o te Mātauranga.
  7. Me whakahaere te nuinga o ngā mahi whakamāori ā-pūtaiao ki Aotearoa nei, māna, kua whai whakaaro a MBIE tērā ētahi take nui o te whai whakaaro ki te marohitanga.

    Ki te kore te nuinga o ngā mahi o te hōtaka mahi e kawea ki Aotearoa, tēnā whakamāramahia ki tō marohitanga ngā take i pēnei ai, ā, he aha te hira o tērā. Mēnā he pakari ngā hononga o te hōtaka mahi ki ngā ringa rehe mātauranga taketake i ētahi atu whenua, me whakaatu i te hua o tēnei ki a Aotearoa.
  8. Me kaua tētahi hinonga kāwanatanga o Rūhia (tae atu ki te tautoko i te ope tauā o Rūhia, ngā mahi haumaru rānei) e whai hua, tae atu ki tētahi rōpū i waho o te kāwanatanga rānei e tirohia ana tērā pea kei te whai wāhi ki te riri.
  9. Me tuku ki te Pītau - te Pūnaha Whakahaere Haumi a MBIE, ā, me tutuki hoki ngā herenga o te wā, te hōputu, ngā ihirangi, me ētahi atu herenga ā-whakahaere.
  10. Me whakatau i tētahi, neke atu rānei o ngā kaupapa a Vision Mātauranga: Te Taiao, Te Auaha ā-Iwi Taketake, Te Mātauranga rānei/hoki.

    Kia mōhio mai e kore pea ētahi āhuatanga mātauranga Māori e tiaro ki te kaupapa Mātauranga o te kaupapahere o Vision Mātauranga mō ngā take o tēnei tahua**.

    ** Ko ngā waehere Mātai Rangahau ANZSRC (FoR) e whai ake nei, kāore i te tiaro, engari kē me whiwhi pūtea i ētahi atu tari:
    • 4507 Te ahurea, reo me te hītori o te Māori (Māori culture, language and history)
    • 4508 Mātauranga Māori (Māori education)
    • 4511 Ngā tāngata, te porihanga me ngā hapori o te Māori (Māori peoples, society and community)
    Kāore te kaupapa Hauora o Te Kaupapahere o Vision Mātauranga e tautokona ana e tēnei tahua, i te mea ka whakatauhia tēnei kaupapa mā roto i ngā pūtea e whakahaeretia ana te Kaunihera Rangahau Hauora. Ka uru pea ki ngā marohitanga rangahau ētahi kaupapa hauora, ā, ka noho māraurau tonu, engari ko te nuinga*** o ngā putanga o ēnei marohitanga ka whakatau i tētahi o ngā kaupapa māraurau e toru.

    *** Me whakatau e te 50% o ngā waehere FoR māraurau tētahi, neke atu rānei o ngā kaupapa māraurau.

Te tukunga tuku tono, te aromatawai me te whakataunga

Ka whakatakoto ēnei hātepe i te tukanga, mai i te tuku tono, ki te aromatawai me te whakataunga:

  1. Ka tuku marohitanga te kaitono.
  2. Ka arotake a MBIE i ngā tono ki te whakarite mēnā e ū ana ki ngā paearu māraurau.
  3. Atu ki te 10 ngā āpiha matatau a MBIE e hāngai ana ki tēnei haumitanga, ka riro mā rātou e whakaoti i tētahi aromatawai rāroto o ia marohitanga puta noa i ngā paearu aromatawai e whā e takoto ana ki te Aratohu Aromatawai me te Tuku Piro  a Te Ara Whaihua 2026 me te kaupapahere o Vision Mātauranga. Ka pupuritia rāroto ngā aromatawai.
  4. Ko ngā marohitanga ka whai piro o te "4", piki atu rānei, puta noa i ngā paearu aromatawai e whā (te tepenga whiwhi pūtea), ka koke ki te kaupae o muri ake. Ko ngā marohitanga ka whai piro o te "3", raro iho rānei, he hāhaka rawa i te tepenga whiwhi pūtea, ā, ka tūtohua hei whiwhinga-kore, ki te Hēkeretari Tuarua o te Mahi, te Pūtaiao me te Hinonga, otirā ko ia te kaiwhakatau.
  5. Mēnā he 21, iti iho rānei ngā marohitanga ka ū ki te tepenga, ka tūtohua ngā marohitanga katoa i eke ki te "4", piki atu rānei puta noa i ngā paearu aromatawai e whā, kia haumitia.
  6. Mēnā ka 22, neke atu rānei ka ū ki te tepenga, ka tū tētahi pūnaha pōti ki te kōwhiri matapōkere i ngā marohitanga 21 ka tūtohua kia haumitia.
  7. Kei te Hēkeretari Tuarua a MBIE mō te Mahi, Pūtaiao me te Pakihi te whakatau haumi whakamutunga, i poua ki ngā tūtohu a MBIE.
  8. Ka whakamōhiotia ngā kaitono kāore i māraurau.
  9. Ka whakamōhiotia ngā kaitono i whai piro o te "3", heke iho rānei, atu ki te paearu aromatawai, otirā kāore i ahu  whakamua.
  10. Mēnā e hāngai ana, ko ngā kaitono i whai piro o te "4", piki atu rānei, atu ki ngā paearu aromatawai, engari kāore i whiria i te pōtitanga, ka whakamōhiotia rātou.
  11. Ka whakamōhiotia ngā kaitono i angitu.


Tukanga pōti

He aha mātou e whakamahi nei i tētahi pūnaha pōti kōwhiringa

Ina whiwhi mātou i ngā marohitanga māraurau 22, piki ake rānei, ka whakamahia he pūnaha pōti ki te kōwhiri i ngā marohitanga ka tūtohua kia whiwhi pūtea.

Ko ngā marohitanga māraurau katoa e ū ana ki te tepenga whiwhi pūtea ka uru ki te pōtitanga. Ka āwhina te tukanga pōti i a mātou ki te whakahaere i ngā utu whakahaere, otirā he tikanga kōwhiri puata, e tōkeke ai te tiaki i ngā marohitanga katoa e ū ana ki te tepenga whiwhi pūtea, ā, kāore e whakahāwea i ngā kaitono.

Ehara te pūnaha pōti i te pūnaha hou, otirā ka whakamahia puta noa i te ao.

He aha te tikanga o te pūnaha pōti?

Ka whakamahi a MBIE i a Microsoft Excel ki te kōwhiri matapōkere i ngā marohitanga māraurau 21, ka tūtohua kia haumitia. Ka whakamahi a MBIE i tētahi ripanga excel e whakamahi ana i tētahi āheinga Matapōkere (RANDARRAY). Ka kopou tēnei āheinga i tētahi tau matapōkere i waenga i te 1 me te n (ko te n te maha o ngā tono māraurau) ki ia tono.

Kātahi ka kōwhiria e te papatono nei ngā tono 21 tuatahi ka puta i te āheinga RANDARRAY, kia tūtohua kia haumitia. Ka whakahaeretia te tukanga nei ā te 30 o Ōketopa 2025 e te Kaiwhakahaere Matua o te Pūtaiao, Haumitanga me ngā Paearu Mahi.

Ngā rā matua

Ngā Mahi Matua Ngā rā
Kauhaurangi mōhiohio(rēhita i konei(external link)) 25 o Hune 2025
Te wā tuku marohitanga 20 o Ākuhata 2025 ki te Poupoutanga o te rā, 8 o Ōketopa 2025
Ka hihiratia e MBIE ngā marohitanga katoa, atu ki ngā paearu māraurau Te puku o Ōketopa 2025
Ka aromatawai a MBIE i ngā marohitanga māraurau Te hiku o Ōketopa 2025
Mēnā e hāngai ana, ka whakamahi a MBIE i te pūnaha pōti ki te whiwhi i te 22, neke atu rānei ngā marohitanga māraurau, e ū ana ki te tepenga whiwhi pūtea 30 o Ōketopa 2025
Ka whakamōhiotia ngā kaitono i mūhoroe, me ngā mea i angitu Te pane o Tīhema 2025
Ka pāhotia ngā whakatau tuku pūtea haumi Tīhema 2025
Wā kirimana Tīhema 2025 - Hānuere 2026
Ka tīmata ngā kirimana 1 o Pēpuere 2026

Tērā pea ka whakarerekētia ngā rā. Ka whakamōhiotia koe mā te īmēra ki te whakarerekētia. E tāpiritia ai koe ki tēnei rārangi whakamōhio ā-īmēra, tēnā ohauru ki te whiwhi kōrero hou.

Ohauru(external link)

Kauhaurangi mōhiohio

Ka tū he kauhaurangi me tētahi hui pātaitai mā ngā kaitono, ā te Wenerei, 25 o Hune 2025. Ka whakarato mātou i ngā mea katoa me mōhio koe e pā ana ki te Huringa Haumi 2026 mō ngā tikanga tuku pūtea o Te Ara Whaihua me Te Rangapū Rangahau.

Ko te haora tuatahi he whakaaturanga kauhaurangi, me te haora o ngā pātaitai.

Rēhita ki konei(external link) — Zoom

Ngā tuhinga me ngā ihirangi matua

I te wā e whakawhanake ana koe i tō tono, e whakahau ana mātou i a koe ki te tirotiro i ēnei tuhinga tohutoro matua:

Tirohia Te Mahere Haumi a Te Tahua Raukaha o He Ara Whakahihiko mō ngā whāinga me ngā putanga o te tahua haumi

Te whārangi ipurangi o Te Tahua Raukaha o He Ara Whakahihiko

Aratohu aromatawai me te tuku piro a Te Ara Whaihua 2026 huringa haumi - Te Tahua Raukaha o He Ara Whakahihiko

Tukanga tono

Me whakakī ngā kaitono i ā rātou marohitanga Ara Whaihua ki Pītau, tā mātou Pūnaha Whakahaere Haumitanga,  he tomokanga tuihono haumaru. Hei āwhina i a koe ki te whakarite i tō marohitanga kua whakaratoa e mātou tētahi tātauira marohitanga.

  1. Ka tāurua, ka tukua hoki ngā marohitanga ki Pītau. E uru ai koe ki Pītau me whai pūkete RealMe i te tuatahi.

    Pītau Investment Management System Portal
  2. Mēnā kāore ō takiuru, whakapā atu ki tō Tari Rangahau ki te tiki i tētahi, mēnā kāore ō Tari Rangahau, ka taea te tono āheinga. I mua i te whakawhanake i tō marohitanga, ka whakahautia koe ki te whai whakaaro ki ngā paearu māraurau, ngā paearu aromatawai, me ngā ture me ngā here e pā ana ki tēnei Tono Marohitanga.
  3. Kei te tātauira marohitanga ngā tohutohu mō te āhua o te whakarite i tō marohitanga me ngā mōhiohio e hiahiatia ana. E tūtohu ana mātou kia whakamahi koe i te tātauira marohitanga i whakaratoa hei tuhi i ngā mōhiohio e hiahiatia ana mā te taupānga tukatuka kupu e hiahiatia ana, ā, ka rite ana ki te tuku, tāruatia ka whakapiri i ngā wāhanga e tika ana ki ngā āpure Pītau tika me te tukuatu i ō tuhinga tautoko ina tohua.
  4. Ka taea e ngā kaimahi a MBIE te āwhina i a koe ki te whakauru ki Pītau me te tuku ārahitanga me pēhea te tāuru kiko.
  5. Ka whakamahia ngā mōhiohio kei tō marohitanga mō te aromatawai, otirā ka noho hei pūtake o te kirimana mō ngā kaupapa ka waimaria.
  6. E pōhiritia ana ngā marohitanga reo Māori. Tērā pea ka whakahaeretia ki te reo Ingarihi te aromatawaitanga o ngā marohitanga. Ka kōwhiri pea ngā kaitono ki te tāpiri whakapākehātanga o tā rātou marohitanga, ka waiho rānei ki ngā kaiwhakawhiti reo ka tīkina e MBIE, otirā kāore he utu ki te Kaitono. Kāore he whakaaweawetanga o te kōwhiringa reo ki ngā putanga aromatawai. Me tuku ngā whakapākehātanga ki Pītau, ā, me ū ngā whakawhitinga reo ki te wairua o te putanga reo Māori.

Tautoko Āpiti

E wātea ana a Moko Kauri Consultants ki te tautoko i ngā kaitono katoa i te wā o te tukanga tuku tono.

Mō ētahi atu whakamārama, ki te whakapā rānei ki a Moko Kauri Consultants info@mokokauri.co.nz

Moko Kauri(external link)

Te tukanga aromatawai

Ka aromatawai ngā āpiha o MBIE i ngā marohitanga, atu ki ia paearu i raro, ā, ka tuku piro mai i te 1 (kounga iti) ki te 7 (kounga nui).

Tirohia ngā whārangi o te Aratohu aromatawai me te tuku piro i konei.

Aratohu aromatawai me te tuku piro a Te Ara Whaihua 2026 huringa haumi - Te Tahua Raukaha o He Ara Whakahihiko

Kairangi

Ka whai te Tahua i te kairangitanga mā te whakawhanake, te pupuri me te whakapoapoa i ngā tāngata me ngā rōpū whai pūkenga mā te whai i ngā rangahau pūtaiao kounga nui me ngā otinga auaha e hāngai ana ki te pūtaiao, te auaha me te hangarau.

Te Whakakake ake i te Pūtaiao Kairangi (15%)

Pātai Matua: He aha te whānui o te whakapiki, o te whakakake rānei o ngā mahi i te pūtaiao kairangi ki te tautoko i te arumonitanga me te tipuranga ōhanga hoki/rānei?

I te wā e aromatawaitia ana tēnei pātai, ka whai whakaaro ngā kaiaromatawai:

  • Ka whakakakehia e te mahi te rangahau pūtaiao,  te raukaha, ngā whatunga me ngā hononga? 
  • Ka whiti tēnei mahi ki tua o 'ngā whakahaere taunoa' mō ngā whakahaere e whai wāhi ana, hei tauira, mā te whakapiki ake i runga i te pūtaiao kairangi?

Te Raukaha o ngā Kawenga Mahi (35%)

Pātai Matua: He aha te nui o te tūpono whakatutukitanga o ngā putanga e marohitia ana e tō kaupapa?

I te wā e aromatawaitia ana tēnei pātai, ka whai whakaaro ngā kaiaromatawai:

  • Kei te whai ngā hunga whai wāhi me te hōtaka mahi i ngā rauemi me te tautoko tika hoki, tae atu ki ngā whakahaere me ngā whare tika?
  • Ka tutuki i te mahere o te kawe i te hōtaka mahi ngā putanga e takunetia ana?
  • He aha te pānga o te kounga, te tautōhito me ngā pūkenga o te rōpū ki ngā kaupapa o te hōtaka mahi kua marohitia?
  • Kua tautohua, kua whakamaurutia hoki ngā wero ki te kaupapa?
  • E whai ana te rōpū i te mana whakaae tika ki te whakahaere i tēnei mahi?

Te Pānga

E rapu pāpānga ana te Tahua mā roto i ngā hōtaka mahi e tūhura ana i ngā huarahi e whai hua ai ngā whānau, ngā hapori, te ōhanga Māori me Aotearoa hoki i te rangahau pūtaiao, tana whanaketanga me te whakatinanatanga o te arumoni.

Ngā Putanga o te Whakamāori i te Pūtaiao, Auaha me te Hangarau (25%)

Pātai Matua: He aha ngā huarahi pāpānga o te kaupapa, ā, me ngā tūpono hua ki te rōpū kaitono?

I te wā e aromatawaitia ana tēnei pātai, ka whai whakaaro ngā kaiaromatawai:

  • Ka whakamārama anō te marohitanga i ngā huarahi pāpānga hei te otinga o te kirimana o tēnei mahi?
  • E hāngai ana ngā hua e matapaetia ana ki ngā wawata o te rōpū kaitono?
  • Ka whakawhanake, ka whakarākei rānei te kaupapa i te mātau whakamāori pūtaiao, auaha me te hangarau (SI&T) hou i te rōpū kaitono?

Ngā Hua Pūtaiao, Auaha me te Hangarau me Vision Mātauranga (25%)

Pātai Matua: Ka pēhea te whai hua a te rāngai pūtaiao, auaha me te hangarau (SI&T) i te pikinga o te mātau me te raukaha whakamāori, ā, he aha te whānui o te tautoko a te kaupapa i te kaupapahere a Vision Mātauranga?

I te wā e aromatawaitia ana tēnei pātai, ka whai whakaaro ngā kaiaromatawai:

  • Ka whakapiki anō te kaupapa i ngā whatunga mātau whakamāori i waenga i te Māori me te pūnaha SI&T ki te kawe hua ki te motu?
  • Ka pēhea te whakatau a tō marohitanga i ngā kaupapa a Vision Mātauranga i tīpakohia?

Ngā whakatau tuku pūtea

Kei te Hēkeretari Tuarua a MBIE mō te Mahi, Pūtaiao me te Pakihi te whakatau haumi whakamutunga, i poua ki ngā tūtohu a te pūrongo a MBIE, ā, tērā pea:

  • ka whakatau i ngā herenga tōmua o te kirimana, hei whakatutuki i mua o te tuku kirimana ki taua kaupapa
  • ka whakatau i ētahi herenga motuhake hei āpitihanga ki ngā ture me ngā herenga ahuwhānui e takoto ana ki te Kirimana Tuku Pūtea a te Tahua
  • ka whakarerekē i te ingoa o te kirimana (me whakaae hoki te kaitono)
  • ka whakarerekē i te Tauākī Tūmatanui (me whiriwhiri hoki te kaitono)
  • ka whakarerekē i te roa o te kaupapa
  • ka whakarerekē i te tohanga pūtea i tērā i marohitia
  • ka hiahia kia whiriwhiria te mahere a te marohitanga kia tau ai ngā hiahia o MBIE, hei whakaata i te huringa ki te pūtea.
  • ka whai whakaarotia ngā paearu mahi o mua me ngā kirimana pūtaiao i utua e MBIE. I te wā e tūtohua ana kia whiwhi pūtea te kaitono, engari he herenga tuku pūrongo tonu tāna, he takohanga ā-kirimana rānei kāore anō i tutuki i te wā o te tuku kirimana, ka puritia pea e mātou te kirimana tuku pūtea kia tutuki rānō ngā takohanga kirimana o mua. Kia mōhio ake, ka whakatōmuritia te rā tīmata o te kirimana hou mēnā e tāwēwē tonu ana ētahi takohanga kirimana o mua.

Ka whakamōhio mātou i te Kaiwhakahaere Tuku Tono o te marohitanga ki ngā whakataunga tuku pūtea ā te Tīhema 2025. Ka whakaputaina ngā ingoa o ngā kaitono angitu ki ō mātou whārangi ipurangi o Te Tahua Raukaha o He Ara Whakahihiko me te whakaputa anō mā tētahi pānuitanga pāpāho, ka pānuitia rānei e te Minita o Te Pūtaiao, Auaha me te Hangarau, me te Minita Whanaketanga Māori.

Te Tahua Raukaha o He Ara Whakahihiko 2025

Te tuku kirimana, te utu, te tuku pūrongo me te aroturuki

Te tukanga tuku kirimana

Ka kuhu ngā kaitono angitu ki tētahi Kirimana Tuku Pūtea ki a mātou (i runga anō i te tutukitanga o ngā herenga tōmua).

Me waitohu, ka whakahoki i tēnei whakaaetanga ki a mātou i roto i te kotahi marama o te whiwhinga.

Ka pā ngā ture me ngā herenga o te Tātauira Kirimana o Te Ara Whaihua 2026: Te Tahua Raukaha o He Ara Whakahihiko ki te whakaratonga o ngā pūtea i whakaaetia i waenga i a mātou me te whakahaere whiwhi kirimana. Mā te tuku marohitanga, e whakaae ana koe ki ngā ture me ngā here o Te Tātauira Kirimana o Te Ara Whaihua 2026: Te Tahua Raukaha o He Ara Whakahihiko. E wātea ana tēnei tātauira kirimana i te wāhanga o Ngā tuhinga me ngā ihirangi matua kei runga.

Ngā utunga

Mā te kaipupuri kirimana e whakahaere i ngā pūtea, kia mātua whakaritea te kawenga o ngā hōtaka mahi i kirimanatia, me te ū hoki ki ngā herenga tuku pūrongo. Ka pēnei te whakarato pūtea a MBIE, i runga anō i ētahi herenga kirimana whāiti:

  • 50% i te tīmatanga o te hōtaka mahi
  • 50% i te wā wawaenga (i muri i te tuku pūrongo kokenga e pai ai ki a mātou).

Te tuku pūrongo me te aroturuki

Ko tā ngā kaitono angitu me tuku he pūrongo kokenga me tētahi pūrongo whakamutunga ki Pītau. Ka arotakea ēnei pūrongo e MBIE. Tirohia te tātauira hanumi o te kokenga me te pūrongo whakamutunga kei te wāhanga o ngā tuhinga matua.

Pūrongo kokenga

Me uru ki te pūrongo kokenga ngā mōhiohio o te tūnga me te kokenga ki te kawenga o te hōtaka mahi ki tērā i kirimanatia. Me tuku tēnei hei te kotahi marama i muri i te hauruatanga o te kawenga hōtaka mahi (31 o Ākuhata 2026), ā, ka kapi te wāhanga mai i te 1 o Pēpuere 2026 ki te 31 o Hūrae 2026.

Pūrongo whakamutunga

Me uru hoki ēnei mōhiohio ki te pūrongo whakamutunga:

  • te tūnga me te kokenga ki te kawenga o ngā Hua me ngā Tūmahi i kirimanahia.
  • ngā whakatutukinga matua
  • ngā mōrearea e maiea ana, ā, me ngā mahi ki te whakatau i ēnei
  • tauākī tūmatanui
  • he aromatawai mēnā ka puta he arawātea pūtaiao, auaha me te hangarau i tēnei hōtaka mahi, mēnā hoki ka angitu te kaupapa ki te whakapiki i te mātau whakamāori pūtaiao, me te whaihua o te hōtaka mahi whānui.

Me tuku ngā pūrongo whakamutunga hei te kotahi marama i muri i te mutunga o te kawenga hōtaka mahi (28 o Pēpuere 2027), ā, ka kapi te wāhanga mai i te 1 o Pēpuere 2026 - 31 o Hānuere 2027.

Last updated: 11 June 2025