Aratohu aromatawai me te tuku piro Rangapū Rangahau 2026 huringa haumi - Te Tahua Raukaha o He Ara Whakahihiko
Ka arotakea tō marohitanga ki te aratohu, ngā paearu me te tūtohi tuku piro i raro.
On this page
Tirohia te putanga reo Ingarihi o tēnei whārangi:
E aro ana Te Tahua ki te whanaketanga o te tangata me ngā whakahaere ki ngā pūkenga me te raukaha ki te whakawhanake i ngā otinga rangahau kounga, auaha hoki mā roto i te pūtaiao, te auaha me te hangarau ka whakapiki i te tipuranga ōhanga me te tautoko i te Kaupapahere o Vision Mātauranga.
Kairangi: Ka whai te Tahua i te kairangitanga mā te whakawhanake, te pupuri me te whakapoapoa i ngā tāngata me ngā rōpū whai pūkenga mā te whai i ngā rangahau pūtaiao kounga nui me ngā otinga auaha e hāngai ana ki te pūtaiao, te auaha me te hangarau.
Te Pāpānga: E rapu pāpātanga ana te Tahua mā roto i ngā hōtaka mahi e tūhura ana i ngā huarahi e whai hua ai ngā whānau, ngā hapori, te ōhanga Māori me Aotearoa hoki i te rangahau pūtaiao, tana whanaketanga me te whakatinanatanga o te arumoni.
Ko tā ngā kaiaromatawai he whai whakaaro ki te āhua o te whakatau a te marohitanga i ēnei pātai.
Ka aromatawaitia ngā paearu aromatawai katoa i runga anō i te takunetanga o te kaupapahere o te Tahua, e takoto ana ki te Mahere Haumi o He Ara Whakahihiko.
Kairangi: Whanaketanga Tangata, ngā Hononga me ngā Pūkenga (25% te Uara)
Pātai Matua: He aha te whānui o te tūpono ara mai o te pūtaiao kairangi i ngā āheinga me ngā whatunga tauroa ake, ka tautoko i ngā putanga ōhanga, putanga taiao hoki/rānei?
I te wā e aromatawaitia ana tēnei pātai, ka whai whakaaro ngā kaiaromatawai:
- Ka whakatipu te kaupapa i ngā whatunga āheinga rangahau me ngā hononga e puta ai te pūtaiao kairangi?
- Menā ka kawea e tō marohitanga ngā mahi ki tua o ngā 'mahi o ia rā' mō ngā rōpū e whai wāhi ana? Hei tauira, he whakarite i tētahi kaupapa rangahau tauroa mahitahi.
- He aha te whānui o te whakawhanake nui a te kaupapa i i te mātau me te pūkenga o te hunga e whai wāhi ana?
Ko ngā piro o te tūtohi i raro ka tīmata i te 1 (kounga iti) ki te 7 (kounga nui).
1 | (Kounga iti) Kore Kāore i rawaka Kāore i hāngai Kāore he mōhiohio E ngaro ana |
Kāore he mōhiohio hāngai i whakaratoa ki te marohitanga Hei tauira, kāore te marohitanga e whakatakoto i ngā mahere ki te whakawhanake i ngā āheinga me ngā hononga, kāore rānei whiti ki tua i 'ngā whakahaere taunoa'. |
2 | He pōrehurehu Kāore i mārama Kāore pea e taea He kārangirangi He iti noa te whaitake |
He rehurehu, kāore he taunakitanga rānei o ngā mōhiohio o te marohitanga. Hei tauira, he pōrehurehu, kāore rānei pea e taea e ngā mahere te whakawhanake āheinga, hononga rānei, ā, kāore pea e whiti ki tua o 'ngā whakahaere taunoa'. |
3 | E herea ana Mōkito -e pai ana Warawara Kāore i nui ngā taipitopito |
Kei roto ētahi kōrero pai, engari he nui ngā āpure, ā, kāore he āmiki. Hei tauira, i takoto ēnei mahere ki te whakawhanake āheinga me ngā hononga engari e warawara ana te whaitake, ā, he paku noa te haere ki tua o 'ngā whakahaere taunoa'. |
4 | E whakaaetia ana E pai ana I rawaka E hāngai ana |
He pakari ngā mōhiohio kua whakaratoa, engari he wāhi anō kei reira hei whakangako haere e hiki ake ai te marohitanga. Hei tauira, e pai ana ngā mahere ki te whakawhanake āheinga me ngā hononga, ā, ka haere ki tua o 'ngā whakahaere taunoa'. |
5 | He whai tikanga He mārama He taurea He taumata teitei He pakari |
He mārama, he tukupoto ngā mōhiohio, i puta ai he marohitanga pakari me ngā taunakitanga hāngai. Hei tauira, he pakari ngā mahere ki te whakawhanake āheinga me ngā hononga, ā, he mārama te kite kei tua o 'ngā whakahaere taunoa'. |
6 | He tūturu He mauroa He whaihua He aroā He pakari He tautōhito |
He nui ngā kōrero i whakaratoa, otirā e tautokona ana e ngā taunakitanga hāngai, whaitake hoki. Hei tauira, he tūturu te whanaketanga o ngā āheinga me ngā hononga, ā, he mātuatua ngā mahere, ā, ka haere ki tua rawa o 'ngā whakahaere taunoa'. |
7 | (Kounga teitei) Kairangi He tauira kairangi He nui ngā taipitopito He manea |
He tauira pai tēnei marohitanga, he kairangi, he torowhānui, he rawe ngā whakamārama me ngā āmiki katoa. Hei tauira, ka whanaketia ngā āheinga me ngā hononga kairangi, ā, ka whakarato i tētahi kauneke hira, ā, he kauneke nui i tua rawa o 'ngā whakahaere taunoa'. |
Kairangi: Te Āhei ki te Kawe (25% te Uara)
Pātai Matua: He aha te nui o te tūpono whakatutukitanga o ngā putanga e marohitia ana e tō kaupapa?
I te wā e aromatawaitia ana tēnei pātai, ka whai whakaaro ngā kaiaromatawai:
- He aha te pānga o te kounga, te tautōhito me ngā pūkenga o te rōpū ki ngā kaupapa o te hōtaka mahi kua marohitia?
- E whai ana te rōpū i te mana whakaae tika ki te whakahaere i tēnei mahi?
- Kei te whai ngā hunga whai wāhi me te hōtaka mahi i ngā rauemi me te tautoko tika hoki, tae atu ki ngā whakahaere me ngā whare tika?
- Kua tautohua, kua whakamaurutia hoki ngā wero ki te kaupapa?
Ko ngā piro o te tūtohi i raro ka tīmata i te 1 (kounga iti) ki te 7 (kounga nui).
1 | (Kounga iti) Kore Kāore i rawaka Kāore i hāngai Kāore he mōhiohio E ngaro ana |
Kāore he mōhiohio hāngai i whakaratoa. Hei tauira, kāore he mōhiohio mō te hōtaka mahi. Kāore i tautohua, i whakamaurutia rānei ngā wero nui o te kaupapa. He rawaka-kore ngā mōhiohio o te tira, ā, he takarepa hoki/rānei te mātau ā-pūtaiao o te tira. |
2 | He pōrehurehu Kāore i mārama Kāore pea e taea ana He kārangirangi He iti noa te whaitake |
He rehurehu, kāore he taunakitanga rānei o ngā mōhiohio. Hei tauira, kei te ngaro ētahi taipitopito o te hōtaka mahi, he rehurehu rānei. Tērā ētahi wero ki te kaupapa kāore i tautohua, i whakamaurutia rānei. He pōrehurehu ngā mōhiohio o te tira, ā, he kounga iti hoki/rānei te mātau ā-pūtaiao o te tira. |
3 | E herea ana Mōkito - e pai ana Warawara Kāore i nui ngā taipitopito |
Kei roto ētahi kōrero pai, engari he nui ngā āpure, ā, kāore he āmiki. Hei tauira, e kitea ana ētahi taipitopito o te hōtaka mahi. He āhua pāhekeheke ētahi o ngā wero me ngā whakamaurutanga. He moroiti ngā mōhiohio o te tira, ā, he whāiti hoki/rānei te mātau ā-pūtaiao o te tira. |
4 | E whakaaetia ana E pai ana I rawaka E hāngai ana |
He pakari ngā mōhiohio kua whakaratoa, engari he wāhi anō kei reira hei whakangako haere. Hei tauira, he rawaka ngā taipitopito hōtaka mahi engari me whakarato anō ētahi atu whakamārama. E pai ana te tautohu i ngā wero me te whakamaurutanga. He rawaka ngā mōhiohio mō te tira, ā, e whakaaetia ana hoki/rānei te mātau ā-pūtaiao o te tira. |
5 | He whai tikanga He mārama He taurea He taumata teitei He pakari |
He mārama, he tukupoto ngā mōhiohio, me ngā taunakitanga hāngai. Hei tauira, he pai te whanaketanga o te hōtaka mahi. He mārama te tautohu i ngā wero nui me ngā whakamaurutanga. He nui ngā mōhiohio o te tira, ā, e kitea ana hoki/rānei te mātau ā-pūtaiao o te tira. |
6 | He tūturu He mauroa He whaihua He aroā He pakari He tautōhito |
He nui ngā kōrero i whakaratoa, otirā e tautokona ana e ngā taunakitanga hāngai, whaitake hoki. Hei tauira, he torowhānui te mahere o te kaupapa otirā he rawe te whakamauru i ngā wero. He tino rawe ngā mōhiohio o te tira, ā, he pakari hoki/rānei te mātau ā-pūtaiao o te tira. |
7 | (Kounga nui) Kairangi He tauira kairangi He nui ngā taipitopito He manea |
He tauira kairangi otirā he nui ngā taipitopito. Hei tauira, he mīharo te hōtaka mahi, kāore e kore ka tutuki ngā putanga e takunetia ana. He kairangi te tautohu i ngā wero me te whakamaurutanga. He kairangi ngā mōhiohio o te tira, ā, he tauira kairangi hoki/rānei te mātau ā-pūtaiao o te tira. |
Te Pāpānga: Ngā Putanga Pūtaiao, Auaha me te Hangarau (25% te Uara)
Pātai Matua: Ka kawea e te hōtaka ngā rangahau pūtaiao, auaha me te hangarau (SI&T) hāngai e puta ai ngā putanga ōhanga me te taiao hoki/rānei, ā, he aha hoki ngā tūpono pāpānga o te rangahau?
I te wā e aromatawaitia ana tēnei pātai, ka whai whakaaro ngā kaiaromatawai:
- He pitomata anō o te rangahau hāngai SI&T e hua mai ai ngā putanga me ngā pāpānga ōhanga me te taiao ōkiko rānei/hoki?
- Ka hikina e te kaupapa te mātau me te raukaha o pūtaiao Māori, e whai hua ai te(ngā) whakahaere anga Māori?
- E hāngai ana ngā hua e matapaetia ana ki ngā wawata o te(ngā) whakahaere anga Māori?
- Ka tuaritia anō ngā putanga pūtaiao ki te Māori whānui me ngā kiripānga hoki/rānei?
Ko ngā piro o te tūtohi i raro ka tīmata i te 1 (kounga iti) ki te 7 (kounga nui).
1 | (Kounga iti) Kore Kāore i rawaka Kāore i hāngai Kāore he mōhiohio E ngaro ana |
Kāore he mōhiohio hāngai i whakaratoa. Hei tauira, he iti rawa ngā mōhiohio i whakaratoa, kāore rānei e tutuki ngā putanga pūtaiao me ngā pāpānga i matapaetia. Kāore he taunakitanga o te mātau me te raukaha ki te hiki i te tangata me te whakahaere. |
2 | He pōrehurehu Kāore i mārama Kāore pea e taea ana He kārangirangi He iti noa te whaitake |
He rehurehu, kāore he taunakitanga rānei o ngā mōhiohio. Hei tauira, kāore i mārama, ā, e kore pea e taea ngā putanga pūtaiao me ngā pānga e matapaetia ana, ā, he iti ngā taunakitanga o te hiki i te mātau me te raukaha o te tangata, o te whakahaere rānei. |
3 | E herea ana Mōkito - e pai ana Warawara Kāore i nui ngā taipitopito |
Kei roto ētahi kōrero pai, engari he nui ngā āpure, ā, kāore he āmiki. Hei tauira, he warawara, he whāiti rānei ngā putanga pūtaiao me ngā pāpānga e matapaetia ana, ā, he iti noa ngā taunakitanga hoki/rānei o te hiki i te mātau me te raukaha o te tangata, o te whakahaere rānei. |
4 | E pai ana I rawaka E hāngai ana |
He pakari ngā mōhiohio kua whakaratoa, engari he wāhi anō kei reira hei whakangako haere e hiki ake ai te marohitanga. Hei tauira, e whakaaetia ana ngā putanga pūtaiao me ngā pāpānga e matapaetia ana, ā, e pai ana ngā taunakitanga o te hiki i te mātau me te raukaha o te tangata, o te whakahaere rānei. |
5 | He whai tikanga He mārama He taurea He taumata teitei He pakari |
He mārama, he tukupoto ngā mōhiohio, i puta ai he marohitanga pakari me ngā taunakitanga hāngai. Hei tauira, he rawe, ngā putanga pūtaiao me ngā pāpānga e matapaetia ana, ā, he mārama ngā taunakitanga hoki/rānei o te hiki i te mātau me te raukaha o te tangata, o te whakahaere rānei. |
6 | He tūturu He mauroa He whaihua He aroā He pakari He tautōhito |
He torowhānui ngā mōhiohio i whakaratoa. Ka puta pea he pāpānga tauroa i te marohitanga, ā, e tautokona ana e ngā taunakitanga hāngai, whaitake hoki. Hei tauira, e tino rawe, ā, he mauroa ngā putanga pūtaiao me ngā pāpānga e matapaetia ana, ā, e pakari ana ngā taunakitanga o te hiki i te mātau me te raukaha o te tangata, o te whakahaere rānei. |
7 | (Kounga nui) Kairangi He tauira kairangi He nui ngā taipitopito He manea |
He kairangi ngā mōhiohio i whakaratoa, otirā he marohitanga tauira kairangi tēnei. He nui te manawanui/ tūturutanga ka angitu tēnei marohitanga ki te kawe i āna putanga. Hei tauira, he tāpua ngā putanga pūtaiao me ngā pāpānga e matapaetia ana ā ka hua mai he kauneke hira, otirā e kitea ana he taunakitanga tauira kairangi o te hiki i te mātau me te raukaha o te tangata, o te whakahaere rānei. |
Te Pānga: Ngā Hua Pūtaiao, Auaha me te Hangarau me Vision Mātauranga (25% te Uara)
Pātai Matua: Ka whai hua te rāngai pūtaiao, auaha me te hāngau (SI&T) i te pikinga o te mātau me te raukaha pūtaiao, ā, he aha te whānui o te tautoko a te kaupapa i te kaupapahere a Vision Mātauranga?
I te wā e aromatawaitia ana tēnei pātai, ka whai whakaaro ngā kaiaromatawai:
- Ka whakawhanake anō te kaupapa i te pūtaiao me ngā hononga kairangi, e whakamana ai i ngā whakahaere Māori ki te kawe i ngā hua ki te motu?
- Ka hikina e te kaupapa te mātau me te raukaha o pūtaiao Māori, e whai hua ai te rāngai SI&T?
- Ka tautohu, ka tautoko anō te kaupapa i ngā arawātea anamata e whai wāhi ai te Māori ki te rāngai SI&T?
- Ka pēhea te whakatau a te kaupapa i ngā kaupapa o Vision Mātauranga i tīpakohia?
Ko ngā piro o te tūtohi i raro ka tīmata i te 1 (kounga iti) ki te 7 (kounga nui).
1 | (Kounga iti) Kore Kāore i rawaka Kāore i hāngai Kāore he mōhiohio E ngaro ana |
Kāore he mōhiohio hāngai i whakaratoa ki te marohitanga Hei tauira, he rawaka-kore ngā mōhiohio ki te aromatawai i te whaihua, kāore rānei e puta i te kaupapa te pikinga o te mātau/raukaha pūtaiao me ngā putanga o Vision Mātauranga. E ngaro ana te pūtaiao. |
2 | He pōrehurehu Kāore i mārama Kāore pea e taea ana He kārangirangi He iti noa te whaitake |
He rehurehu, kāore he taunakitanga rānei o ngā mōhiohio o te marohitanga. Hei tauira, e kore pea e taea e te hōtaka mahi te kawe i ngā pikinga mātau/raukaha pūtaiao me ngā putanga o Vision Mātauranga, he kounga iti rānei te pūtaiao i whakamāramatia. |
3 | E herea ana Mōkito -e pai ana Warawara Kāore i nui ngā taipitopito |
Kei roto ētahi kōrero pai, engari he nui ngā āpure, ā, kāore he āmiki. Hei tauira, he whāiti te pikinga mātau/raukaha pūtaiao mai i te hōtaka mahi, me ngā putanga o Vision Mātauranga, ā, he kounga he kounga iti /hoki/rānei te pūtaiao i whakamāramatia. |
4 | E whakaaetia ana E pai ana I rawaka E hāngai ana |
He pakari ngā mōhiohio kua whakaratoa, engari he wāhi anō kei reira hei whakangako haere e hiki ake ai te marohitanga. Hei tauira, ka kawea e te hōtaka mahi he pikinga pai o te mātau/raukaha pūtaiao me ngā putanga o Vision Mātauranga, ā, he he kaounga pai te te pūtaiao i whakamāramatia hoki/rānei. |
5 | He whai tikanga He mārama He taurea He taumata teitei He pakari |
He mārama, he tukupoto ngā mōhiohio, i puta ai he marohitanga pakari me ngā taunakitanga hāngai. Hei tauira, ka kawea e te hōtaka mahi te pikinga mārama o te mātau/raukaha pūtaiao me ngā putanga o Vision Mātauranga, ā, he kounga nui te pūtaiao i whakamāramatia. |
6 | He tūturu He mauroa He whaihua He aroā He pakari He tautōhito |
He torowhānui ngā mōhiohio i whakaratoa. Ka puta pea he pāpānga tauroa i te marohitanga, ā, e tautokona ana e ngā taunakitanga hāngai, whaitake hoki. Hei tauira, tūturu ka kawea e te hōtaka mahi ngā pikinga mātau/raukaha pūtaiao me ngā putanga o Vision Mātauranga, he kounga tino nui hoki/rānei te pūtaiao i whakamāramatia. |
7 | (Kounga nui) Kairangi He tauira kairangi He nui ngā taipitopito He manea |
He kairangi ngā mōhiohio i whakaratoa, otirā he marohitanga tauira kairangi tēnei. He nui te manawanui/ tūturutanga ka angitu tēnei marohitanga ki te kawe i āna putanga. Hei tauira, ka kawea e te hōtaka mahi te pikinga nui mārika o te mātau/raukaha pūtaiao me ngā putanga kairangi o Vision Mātauranga otirā he tāpua, ka noho hei kauneke hira, ā, he kounga kairangi te pūtaiao i whakamāramatia hoki/rānei. |